Vraag aan de kunstenaar: Gianni Depaoli

Hoewel het nog maar enkele maanden geleden is dat ik de Piemontese kunstenaar Gianni Depaoli via het web ontmoette, is er een diep en wederzijds vertrouwen en respect ontstaan, evenals een grote bewondering voor de conceptuele werken van grote elegantie die hij creëert. Gianni Depaoli is de enige conceptuele kunstenaar in het project Hedendaagse Italiaanse Kunst in Nederland omdat hij, dankzij zijn intense artistieke poëtica, mijn aangeboren wantrouwen tegen deze vorm van hedendaagse kunst aan het wankelen heeft gebracht. De kunst van Gianni Depaoli is gebaseerd op de principes van eco-duurzaamheid en biodiversiteit die op de toeschouwer worden overgebracht door de creatie van installaties en werken (picturaal en sculpturaal, figuratief en abstract), die verschillende betekenissen verzamelen en identiteiten aannemen die terug te voeren zijn op historische en culturele contexten, altijd nauw verbonden met het respect voor de zee en voor organisch afval dat geladen is met een artistieke, lyrische en poëtische waarde en dat een “nieuw icoon” en een “hedendaags fossiel” kan worden genoemd. De Piemontese kunstenaar is al internationaal bekend en is al enkele jaren in Nederland aanwezig; na de afwezigheid van het afgelopen decennium heeft hij besloten zich weer te presenteren met zijn nieuwe conceptuele werken in de Manzoni Kunst Galerie in Oosterwolde.

Maar laten we eindelijk het woord geven aan Gianni Depaoli:

U bent een conceptueel kunstenaar en schepper van nieuwe gekristalliseerde en lyrische hedendaagse iconen: hoe bent u deze weg ingeslagen? Vertel ons over je artistieke reis.
Het begon allemaal in september 2007, toen een moedige directeur als Marco Valle van het E. Caffi Museum in Bergamo, na het zien van een project van mij dat nog in de kinderschoenen stond, besloot een hele tentoonstelling aan mij te wijden: “Zwarte Zee”. Dat kleine aantal werken – slechts zeven – vertegenwoordigde mijn eerste publieke optreden. Uit dat tamelijk gelukkige debuut is een tamtam ontstaan waarbij vele andere musea betrokken waren. In deze dagen zijn mijn “Constatazioni”, zoals ik ze noem en geen aanklachten omdat het gaat om situaties die altijd onder ieders ogen zijn geweest, in vele musea en instellingen te zien. Zij zijn erin geslaagd nieuwsgierigheid te wekken en uiteindelijk te komen tot het eerste kunstmuseum dat mij heeft verwelkomd, de Galerij van Moderne Kunst in Genua, onder leiding van Maria Flora Giubilei met wie wij op een ongetwijfeld bizar idee zijn gekomen: het museum te “vervuilen” door ontheiligende werken, zoals het mijne, te combineren met de meesterwerken van de tentoonstelling. Een risico dat zal leiden tot de realisatie van een hele catalogus, toegevoegd aan een verlenging van nog eens drie maanden en een pagina over “Van Genua tot Genua”, een boek van Andrea Ranieri, wethouder van cultuur van de Ligurische hoofdstad. Een grote voldoening. Van de schepping van werken die ondubbelzinnig wezen op de door de mens veroorzaakte rampen, tot het gebruik van organisch afvalmateriaal was de stap kort, namelijk om met zijn afval een van de voornaamste voedingsmiddelen te veredelen die de wereld altijd heeft gevoed: de vis.

Uw atelier verschilt sterk van het atelier van een schilder en is bijna te vergelijken met een alchemistisch laboratorium of een operatiekamer: heeft u zin om de sluier van het mysterie te ontdekken en die aan ons publiek te beschrijven? Welke gereedschappen en materialen gebruikt u, welke technieken…?
Mijn atelier is het pakhuis dat werd gebruikt voor de invoer, verwerking en distributie van vis, dat wil zeggen een voormalig koelhuis dat nu Menotrenta Museum heet, de tentoonstellingszalen zijn de voormalige koelkamers, de voormalige laboratoria zijn mijn atelier, de kantoren zijn gedeeltelijk receptie maar vooral een condensatie van vroegere projecten, toekomstige of nooit voltooide. Het nieuwe onderzoek dat rond 2014 werd ontwikkeld met het gebruik van inkt en huiden van koppotigen die werden behandeld om de natuurlijke kleur van de livrei te behouden, dankzij een door mij gepatenteerde methode, en gemanipuleerd met stalen naalden en chirurgische scalpels, leidt tot een transformatie van het materiaal om schoonheid en transparantie te ontdekken. Deze nieuwe studie geeft nieuw leven aan het organisch afval dat ik beschouw als de schakel en de onuitwisbare herinnering aan het product dat de mens heeft gevoed. “Van het eetbare dat het lichaam voedt, tot de kunst die de geest voedt”. De materieschildering wordt de sterkste impuls voor het onderzoek naar de natuurlijke kleur, die de enige gebruikte kleur zal worden, gereguleerd door de manipulatie van de chromatoforen die in het produkt aanwezig zijn, zonder toevoeging van kunstmatige kleuren. Met het project Abissi onderzoekt hij het bekende en het onbekende en de kronkelige wegen van het menselijk denken. Hij ontdekt en belicht de wonden en uitwassen van de gescheurde huid die afgronden en meanders worden waar gedachten verloren gaan en regenereren, en onthult zo het lijden dat ik heb ondergaan tijdens mijn levensweg, die ik definieer als mijn Via Crucis.

In 2010 had u de kans om de Affordable Art Fair in Amsterdam en de Open Art Fair in Utrecht bij te wonen: hoe voelde u zich toen en hoe hoopt u dat Nederland er in 2021 bij zal staan?
Het was voor mij een unieke ervaring, ook omdat ik meer dan 40 jaar met Nederland heb gewerkt: vanuit de havens van Urk, Volendam, Harlinger, Jimuiden importeerde ik Nederlandse vis voor scholen, schol. Toen ik kwam, bracht ik een project mee dat de geschiedenis van Nederland in verband met de visserij weergeeft, zoals mij verteld werd door plaatselijke vissers en producenten, en de ongelooflijke en buitengewone combinatie. Een klein land als onze regio heeft een product, de schol, dat over de hele wereld bekend is en gewaardeerd wordt, en nog een andere combinatie die de morfologie van die vis met Nederland verbindt, (maar dit zal ik pas onthullen als een Nederlandse openbare instelling mij zal uitnodigen om in Nederland een tentoonstelling te maken). Van daaruit begon mijn onderzoek en de eerste tentoonstelling met deze materialen werd in Nederland gemaakt, alle werken waren gemaakt met huiden van schol, historische visnetten, houten kisten uit de jaren 60 die nu in onbruik zijn geraakt. Het was een groot succes en ik kreeg ook een artikel in een plaatselijke krant opgedragen met de foto van een werk (Het Urkerland).

Wat zijn uw toekomstplannen voor de komende maanden? Waar ben je mee bezig?
Ik heb veel toekomstige projecten, zowel in termen van nieuw onderzoek dat ik doe als voor tentoonstellingen die we aan het voorbereiden zijn. Er zijn al veel evenementen gepland die zijn uitgesteld vanwege Covid 19, ik ben finalist in twee grote wedstrijden, ik bereid een solotentoonstelling voor die een belangrijke institutionele plaats zal innemen en ondersteund zal worden door een museum waar ik de werken die verkocht zullen worden zal schenken ten gunste van een vereniging die zich bezighoudt met de strijd tegen kanker, zoals in het verleden al is gedaan, en dat zal mijn voornaamste voorrecht voor de toekomst zijn (een belofte die ik aan mijn vrouw heb gedaan voordat ze wegvloog). Ik zal ook aanwezig zijn op enkele belangrijke afspraken in Italië en in het buitenland die reeds zijn gepland.

Wat is het uiteindelijke doel van de zeer persoonlijke en vernieuwende conceptuele kunst van Gianni Depaoli? Bent u niet bang dat slechts een kleine groep kunstliefhebbers de diepe boodschap begrijpt die uw werken uitdragen?
De werkelijkheid observeren en zo vormgeven dat mensen ervan kunnen genieten en zich ervan bewust worden, waarbij ik mijn innerlijk, mijn lijden maar ook het dagelijks genieten van de schoonheid die de natuur ons schenkt, extrapoleer. In mijn werken verschijnen gezichten, silhouetten soms openlijk onthuld en soms verborgen die mijn relatie met het onbekende en het zoeken naar de lichtheid van het zijn bekrachtigen. Onrust, bezorgdheid, angst, worden verbeeld door rijtwonden, afgronden en meanders die de huid verwonden, maar verdrijven door de transparante schoonheid van natuurlijke vormen en kleuren.
Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in het naar voren brengen van het “detail”, het verbeelden van de backstage van het leven, het ontdekken van de verborgen constructie in plaats van te genieten van het eindresultaat. Het zijn de details die ons onderscheiden en ons uniek maken, onze onuitwisbare en herkenbare handtekening. Nee, ik maak me er geen zorgen over, integendeel, het fascineert me, als je de grens overgaat voor een experimenteel proces weet je al dat je moeilijkheden zult tegenkomen, moeilijkheden die zelfs de grote meesters zijn tegengekomen, Burri, Arman, Penone, Pistoletto om er maar een paar te noemen en nu zien we waar zij zijn aangekomen. Nu de kunstmensen op deze nieuwe procédés zijn voorbereid, zijn zij zelf op zoek naar nieuwe producties die hen kunnen verbazen. Gelukkig heb ik altijd verzamelaars ontmoet die in iets vernieuwends en ongewoons wilden investeren en musea die iets bijzonders wilden presenteren, wat betreft het materiaal, de manipulatie ervan, maar tegelijk ook zeer sterke concepten uitdrukken.

Met grote dankbaarheid dank ik Gianni Depaoli voor zijn beschikbaarheid. Ik herinner de lezers eraan dat zij andere video’s kunnen lezen en bekijken op de pagina gewijd aan de kunstenaar op criticoarte.org: Gianni Depaoli – Italian art by ELisa Manzoni (criticoarte.org).

Domanda all’artista: Gianni Depaoli

Anche se sono passati pochi mesi da quando ho conosciuto via web l’artista piemontese Gianni Depaoli, si è instaurata una profonda e reciproca fiducia e stima, nonché una grande ammirazione per le opere concettuali di grande eleganza che realizza. Gianni Depaoli è l’unico artista concettuale presente nel progetto Arte Italiana contemporanea in Olanda proprio perché, grazie alla sua intensa poetica artistica, ha scalfito la mia innata diffidenza verso questa forma d’arte contemporanea. L’arte di Gianni Depaoli si basa sui principi di eco-sostenibilità e di bio-diversità che vengono trasmessi all’osservatore tramite la creazione di installazioni e di opere (pittoriche e scultoree, figurative e astratte), che raccolgono significati diversi ed assumono identità riconducibili a contesti storici e culturali sempre strettamente connessi al rispetto del mare e dello scarto organico che si carica di valore artistico, lirico e poetico e può essere denominato come “nuova icona” e “fossile contemporaneo”. L’artista piemontese è già conosciuto a livello internazionale ed è stato presente sul territorio olandese per diversi anni; dopo l’assenza di quest’ultimo decennio, ha deciso di riproporsi con le nuove opere concettuali alla Manzoni Kunst Galerie di Oosterwolde.

Ma passiamo finalmente la parola a Gianni Depaoli:

Sei un artista concettuale e creatore di nuove icone contemporanee cristallizzate e liriche: come hai intrapreso questa strada? Raccontaci il tuo percorso artistico.

Tutto è iniziato nel settembre del 2007 quando, un direttore coraggioso come Marco Valle del Museo E. Caffi di Bergamo, dopo aver visto un mio progetto ancora allo stato embrionale, decise di dedicarmi un’intera mostra: “Mare Nero”. Quel numero esiguo di opere – appena sette – ha rappresentato la mia prima uscita pubblica. Da quell’esordio piuttosto fortunato, partì un tam-tam che coinvolse molti altri musei. In questi giorni le mie “Constatazioni”, così le chiamo e non denunce in quanto situazioni da sempre sotto gli occhi di tutti, sono esposte in molti musei e sedi Istituzionali. Sono riuscite ad incuriosire ed infine ad approdare al primo museo d’Arte che mi ha accolto nella Galleria d’Arte Moderna di Genova, diretta da Maria Flora Giubilei con la quale è nata un’idea sicuramente bizzarra: quella di “inquinare” il museo abbinando opere dissacranti, quali le mie, ai capolavori dell’esposizione. Un azzardo che porterà alla realizzazione di un intero catalogo sommato ad una proroga di altri tre mesi e a una pagina su “Da Genova per Genova”, un libro di Andrea Ranieri, assessore alla cultura del capoluogo ligure. Una grande soddisfazione. Dalla creazione di opere che additavano in modo inequivocabile i disastri provocati dall’ uomo, all’utilizzo di materiale organico di scarto dell’edibile il passo è stato breve, quello cioè di Nobilitare con il suo scarto uno degli alimenti primari che nutre da sempre il Mondo: il pesce.

Il tuo atelier è molto diverso da un atelier di un pittore ed è quasi alla pari di un laboratorio alchemico o una sala operatoria: hai voglia di scoprire il velo di mistero e descriverlo al nostro pubblico? Che strumenti e materiali utilizzi, quali tecniche…

Il mio studio è il magazzino che serviva per l’importazione, la lavorazione e la distribuzione del pesce, è cioè un ex magazzino frigorifero ora ribattezzato Museo Menotrenta, le sale espositive sono le ex celle frigorifere, gli ex laboratori sono il mio studio, gli uffici sono in parte accoglienza ma soprattutto un condensato di progetti passati, futuri o mai conclusi. La nuova ricerca sviluppata verso il 2014 con l’utilizzo di inchiostri e pelli di cefalopodi trattati per la conservazione e mantenimento del colore naturale della livrea, grazie ad un metodo da me brevettato, e manipolati con aghi d’ acciaio e bisturi chirurgici, porta a trasformare la materia per scoprirne bellezza e trasparenza. Questo nuovo studio dona nuova vita allo scarto organico che considera l’anello di congiunzione e ricordo indelebile del prodotto che ha nutrito l’Essere Umano. “Dall’edibile che nutre il corpo, all’arte che nutre lo spirito”. La pittura materica diventa il più forte impulso per la ricerca del colore naturale, che diventerà l’unico colore utilizzato, regolato dalla manipolazione dei cromatofori esistenti nel prodotto, senza aggiunte di colori artificiali. Con il progetto Abissi, indaga il noto e l’ignoto e i percorsi tortuosi del pensiero umano. Scopre ed evidenzia le ferite e le escrescenze della pelle lacerata che diventano abissi e meandri dove il pensiero si perde e si rigenera, svelando i patimenti che ho subito durante il mio percorso di vita, che definisco la mia Via Crucis.

Nel 2010 hai avuto l’occasione di presenziare all’Affordable Art Fair di Amsterdam e all’Open Art Fair di Utrecht: come ti sei trovato all’epoca e come speri sia l’Olanda nel 2021?

È stata per me un’esperienza unica, dovuta anche al fatto che ho lavorato per più di 40 anni con l’Olanda: dai porti di Urk, Volendam, Harlinger, Jimuiden, importavo il pesce olandese per le scuole, la platessa. Quando venni, portai un progetto che rappresentava la storia dell’Olanda legata alla pesca, raccontatami dai pescatori e produttori locali, e della incredibile e straordinaria combinazione. Uno Stato piccolo come una nostra Regione possiede un prodotto, la platessa, che è conosciuto e apprezzato in tutto il Mondo, ed un’altra combinazione che lega la morfologia di quel pesce all’Olanda, (ma questa la svelerò soltanto nel momento in cui una Istituzione Pubblica Olandese mi inviterà a fare una mostra in Olanda). Da lì la mia ricerca è partita e la prima mostra con questi materiali è stata fatta proprio in Olanda, tutte le opere erano fatte con pelle di platessa, reti da pesca storiche, casse di legno anni 60 ormai desuete. Fu un gran successo e mi venne dedicato anche un articolo su un giornale locale con la foto di un’opera (Het Urkerland).

Quali sono i tuoi progetti futuri per i prossimi mesi? Su cosa stai lavorando?

Progetti futuri ne ho molti, sia a livello di nuove ricerche che sto conducendo sia per mostre che stiamo preparando. Ci sono molti eventi già programmati che sono slittati causa Covid 19, sono finalista in due concorsi importanti, sto preparando una mostra personale che avrà un importante luogo Istituzionale e che sarà sostenuta da un Museo dove donerò delle opere che saranno vendute a favore di una associazione che si occupa di lotta contro i tumori, come già fatto in passato, e che saranno la mia principale prerogativa per il futuro (una promessa che ho fatto a mia moglie prima che volasse via). Sarò poi presente ad alcuni appuntamenti importanti sia in Italia che all’ Estero già programmati.

Qual è il fine ultimo della personalissima ed innovativa Arte Concettuale di Gianni Depaoli? Non hai paura che solo una stretta nicchia di amanti dell’Arte possa comprendere il messaggio profondo che le tue opere trasmettono?

Osservare la realtà e plasmarla affinché le persone ne fruiscano e ne prendano consapevolezza, estrapolando il mio intimo, i miei patimenti ma anche le fruizioni giornaliere della bellezza che ci dona la natura. Nei miei lavori compaiono visi, silhouette a volte palesemente svelati a volte velatamente nascosti che sanciscono il mio rapporto con l’ignoto e la ricerca della leggerezza dell’essere. Inquietudine, angoscia, timore, sono rappresentate da lacerazioni, abissi e meandri che feriscono la pelle, esorcizzate però dalla trasparente bellezza delle forme e dei colori naturali. Mi ha sempre interessato il far affiorare il “particolare”, immaginare il backstage della vita, scoprire la costruzione celata più che godere del risultato finale. È il particolare che differenzia e ci rende unici, la nostra firma indelebile e riconoscibile. No, non mi preoccupa anzi mi affascina, quando si supera il confine per un processo sperimentale si sa già che si incontreranno delle difficoltà, difficoltà che hanno incontrato anche i grandi maestri, Burri, Arman, Penone, Pistoletto per citarne alcuni e ora vediamo dove sono arrivati. Ora il popolo dell’arte è preparato a questi nuovi processi, cercano loro stessi nuove produzioni che possano stupirli. Fortunatamente ho sempre incontrato collezionisti che volevano investire su qualcosa di innovativo ed inusuale e Musei che intendevano presentare qualcosa di particolare, per ciò che riguarda il materiale, la sua manipolazione, ma che allo stesso tempo esprimesse dei concetti molto forti.

Con immensa gratitudine, ringrazio Gianni Depaoli per la sua disponibilità. Ricordo ai lettori che potranno leggere e vedere altri video sulla pagina dedicata all’artista su criticoarte.org: Gianni Depaoli – Italian art by ELisa Manzoni (criticoarte.org)