Tag: expressionism

Vandaag is het 13 augustus en is het niet alleen mijn verjaardag, maar ook de vijfde sterfdag van een groot kunstenaar van Russische afkomst die de hele wereld over reisde, een echte Artist of the World: Alexander Sasha Parkevich (Moskou, 1941 – Plain, 2016). In 2018 werd ik benaderd door een van Sasha’s zussen, Natalia Codevilla, zelf beeldend kunstenaar en nu gevestigd in Milaan, met de opdracht een kritische analyse te schrijven van de artistieke poëtica van haar overleden broer, die bij een herdenkingstentoonstelling in Wisconsin, Amerika, zou worden gevoegd. Ik heb het met enthousiasme aanvaard omdat de werken van Sasha Parkevich tot het hart spreken en veel gedachten en overpeinzingen losmaken. Om hem te gedenken en om hem voor te stellen aan hen die nog niet de gelegenheid hebben gehad zijn werk te zien, geef ik hier vandaag de geschreven kunstkritiek weer.
Veel plezier bij het lezen.

Sasha Parkevich, de schepper van Modern Divinities

Twee jaar zijn reeds verstreken sinds het overlijden van Aleksandr Sasha Parkevitsj (Moskou 1941 – Plain 2016), een eclectisch kunstenaar van diepgaande cultuur en moderne Renaissanceman. Sasha heeft nooit zijn verleden willen toevertrouwen, maar dankzij zijn vele werken (schilderijen, beeldhouwwerken en grafiek met schetsen en strips) die doordrongen zijn van zijn uitgesproken gevoeligheid, hebben zelfs degenen die niet het geluk hadden hem persoonlijk te kennen, nu de gelegenheid zijn transcendente, symbolische en spirituele wereld binnen te treden.

Sasha was een veelzijdig kunstenaar met meerdere passies, zoals hij zelf zei: “mensen moeten ergens een passie voor hebben”. Reeds vanaf zijn jeugd werd hij aangetrokken door literatuur, talen, kunstgeschiedenis en culturen, architectuur, tuinieren, natuur en vooral door het “doen” in de eerste persoon: Reeds tijdens zijn verblijf in Triëst, Italië (1951-1958), bracht deze levensfilosofie hem ertoe zijn eerste reproducties te maken van Italiaanse renaissancekunstwerken, die hij later, toen hij volwassen was, weer oppakte, zoals blijkt uit de snelle en onvolledige schets in zijn notitieboekje voorstellende De Madonna met kind, of Madonna van de stoel van Rafaël Sanzio, 1513-1514 nu in de Palatijngalerij van Palazzo Pitti in Florence.

Zijn meesterschap en creativiteit werden niet alleen geconsolideerd door zijn studies aan het Fine Art Institute of Indianapolis in het begin van de jaren zestig, maar ook door de talrijke reizen die hij ondernam tussen Chicago, San Francisco, Spanje, Duitsland en Mexico tussen de jaren zestig en zeventig, gedurende welke hij nooit ophield de wereld om hem heen te bestuderen en te observeren. In deze periode van twintig jaar maakte de jonge kunstenaar een groot aantal snelle schetsen van verschillende onderwerpen, waarbij hij hun ziel veranderde en voortborduurde op de vele artistieke stromingen die hij tijdens zijn pelgrimstochten waarnam. In zijn notitieboekjes ziet men liggende naakten met een duidelijk symbolistisch en expressionistisch karakter, die doen denken aan de studies van Egon Schiele, maar ook meer gecomponeerde naakten met een Matisse-gehalte en Picasso-achtige Afrikaanse maskers, zoals Vrouwen met chocoladekoekjes. In andere schetsen is de menselijke aanwezigheid terug te vinden in zeer gedetailleerde interieurscènes zoals American Gothic # II (hommage aan Mr and Mrs Grundenbacker) dat een hommage brengt aan de Amerikaanse kunstenaar Grand Wood, of in alledaagse scènes zoals Hommage aan Edward Hopper of, tenslotte, in astronomische, symbolische, surrealistische en primordiale landschappen die met een stenografische beheersing zijn weergegeven en die sterk lijken op de werken van Joan Mirò, waarvan de studie voor Menzonita Busches een voorbeeld is.

Het was echter zijn verblijf in Griekenland tussen 1983 en 1985, eerst op het eiland Santorini in het dorp Oia en daarna op het eiland Lesbos, dat de kunstenaar zijn eerste sterke impuls gaf: hier kon Sasha zich ononderbroken op zijn werk concentreren, zijn schildertechniek perfectioneren en zijn nieuwe filosofie vestigen. Wie haar snelle schetsen van de zwerfhonden van het eiland en haar houtskool op papier met Twee zwerfhonden bekijkt, ziet hoe belangrijk deze dieren waren voor het begrijpen van Moeder Natuur: in deze werken worden een nieuwe spiritualiteit en Sasha’s transcendente ziel gelegitimeerd door de wetten van de natuur, want volgens haar filosofie “zijn wij hier omdat Moeder Natuur wil dat wij hier zijn. Ons gevoel is haar gevoel. Onze hoop, aspiraties, fantasieën en eenzaamheid zijn ook van haar”. Dit betekent niet dat de kunstenaar de onderwerpen eenvoudigweg op een passieve en realistische manier heeft weergegeven; integendeel, ze zijn bewerkt volgens de emotionele waarde van de ervaring die op dat moment werd beleefd, volgens een uitgesproken subjectieve visie, in de woorden van Sasha “mijn verblijf in Santorini was de ervaring van mijn leven”. Als ik aan Santorini denk, zijn er zoveel goede herinneringen en zoveel geweldige ervaringen”. Griekenland speelde ook een andere belangrijke rol voor de kunstenaar: hier herontdekte hij zijn oude liefde voor iconografische kunst, die in Rusland tijdens het Stalin-regime zo verboden was. Parkevitsj vervaardigde verschillende iconen op hout, in verkleind formaat, met een duidelijke religieuze waarde, zoals de reproductie van de 12e-eeuwse Moeder Gods Eleousa, bekend als de Moeder van Vladimir, die zich nu in de Tretjakov Galerij in Moskou bevindt: Sasha wilde de traditionele Russische iconografische methode gebruiken met bladgoud en natuurlijke kleuren, met de hand geslepen en toegevoegd met een emulsie op basis van dooier en witte wijn, om de tweedimensionale beelden hiërarchie en uitgesproken symboliek te geven en zo de zintuiglijke wereld te verenigen met de trans-zintuiglijke en trans-temporele wereld. Al dit intense werk leverde hem de titel van Icon Painter op.

Zijn terugkeer naar Amerika eind jaren tachtig, naar het stadje Plain in Wisconsin om precies te zijn, gaf Sasha zijn tweede artistieke impuls: hier voelde hij zich eindelijk thuis en bouwde hij met eigen handen zijn atelier en privétuin om Moeder Natuur maximaal te verheerlijken. Zijn analyses en studies hielden daar niet op, want hij was voortdurend op zoek naar iets in zijn kunst en, zoals zijn zus Zora Tammer zei, “hij wilde iets moois maken met zijn handen”. Wanneer men de produktie van de kunstenaar van de laatste dertig jaar bekijkt, kan men een intens onderzoek waarnemen naar de natuur, de mens en de diepste ziel. Dankzij Francis Bacon, beroemd om zijn verontrustende en misvormde portretten die gekenmerkt worden door een gewelddadige expressionistische lading, greep Sasha in de eerste helft van de jaren negentig naar de ziel en de gevoelens van zijn onderwerpen om die uitsluitend over te brengen op hun gezichten, vervormd en gezwollen, gemaakt met instinctieve, automatische en bijna terloopse penseelstreken. Deze getransfigureerde werken omvatten olieverfschilderijen getiteld Francis Bacon hommage en King Lear, gemengde olieverf-pastelschilderijen met het portret van Dragan Parkevitsj en het portret van De gokker, alsook werken en pastelschetsen met Acht portretschema’s van kardinalen die bijna Paus werden, Zes historische personages, Zes filosofen, en Nadezjda (Hoop in het Russisch). Van dit laatste werk is het interessant op te merken wat het verbergt: tijdens zijn jeugd hoorde de kunstenaar het tragische verhaal van een jonge bruid die werd getroffen door een mysterieuze ziekte die haar uiterlijke schoonheid veranderde en haar dwong zich op te sluiten in een klooster, slechts omringd door boeken, poëzie en een kleine icoon.

Het is nu duidelijk hoe belangrijk de Russische iconen van jongs af aan waren voor Sasha Parkevitsj, maar nadat hij ze zich eigen had gemaakt, besloot hij vanaf 2000 tot aan zijn dood nieuwe Kosmische Goden te creëren, nieuwe Iconen, die hij op natuurlijke wijze en zonder moeite maakte en die, in zijn woorden: “Ik maak me nooit zorgen of het wel iets zegt of zin heeft”. Hij had zich inmiddels volledig losgemaakt uit de vicieuze cirkel van religies, die door de mensen zelf waren ingesteld om geen verantwoordelijkheid te dragen voor hun eigen daden: zijn moderne godheden waren uitsluitend spiritueel en gebaseerd op Moeder Natuur en haar wetten, waardoor hij zich ook ging bezighouden met antropologische, geologische en astronomische wetenschappen. Sasha definieerde zijn godheden in de eerste plaats als kunstvoorwerpen en zij waren voor hem “portretten van onze zielen op de goede dagen en op de slechte dagen”: Zo stellen bijvoorbeeld Galaxy salesman (olieverf op paneel), Preistess van puma-Punka of Dark figure (beide olieverf op doek), Study of a Saint (olieverf op piepschuim) en Socrates aan de rand van de cirkel (pastel op papier), vergoddelijkte menselijke zielen voor binnen verblindend gouden amandelen die opvallen in de donkere en stille kosmische ruimte. Geschilderd op een symbolische en expressionistische manier, met penseelstreken beladen met dikke materie die hen driedimensionaal maakt, overstijgen Sasha’s godheden de intentie van het onderwerp en worden pure geest, buiten de rauwe en bindende stoffelijke materie, in een Universum-Moeder Natuur die de mogelijkheid biedt om een nieuwe spirituele orde te scheppen , zoals ook te zien is in Golden Diety # II (olieverf op doek) waarin het bladgoud en de amandel (een typisch element van traditionele iconen) de overhand hebben over de hele ruimte van het doek, en zo het toppunt bereiken van het proces van vergoddelijking en volledige onthechting van de materie.

Samenvattend kan men zeggen dat Aleksandr Sasha Parkevitsj er volledig in geslaagd is zijn doel te bereiken: zichzelf alleen bekend maken door middel van zijn kunstwerken.

                                                                                                Milaan Mei 2018